SỰ TÍCH HOA TRẠNG NGUYÊN

Poinsettia (Chistmas
flower) được người Mỹ biết tới vào năm 1825, do Joel Roberts Poinsett
mang từ Mexico về. Khi làm đại xứ Mỹ tại Mễ Tây Cơ, trong lần thăm
viếng tỉnh Taxco, ông đã khám phá ra một loại cây nhỏ mềm mại, mọc
hoang nơi sườn đồi mà “hoa” là “lá xanh” chuyển màu đỏ đẹp khi đông về.
Là một nhà đam mê nghiên cứu thực vật, Poinsett ngắt lấy vài cành gởi
về quê nhà ông ở Greenville, tiểu bang South Carolina. (Loại cây này
rất dễ trồng. Chỉ cắm cành xuống đất ở green house trong một thời gian
ngắn, rễ sẽ mọc và lớn nhanh.) Bạn của gia đình Poinsett là các ông
John Bartram, Robert Buist (Philadelphia), những nhà khai thác cây
kiểng, thấy hoa đẹp, dễ trồng lại trổ màu đỏ đẹp đúng vào thời điểm mùa
giáng sinh nên bắt đầu khai thác như một nghiệp vụ. Tên cây Poinsettia
được đặt từ đó để nhớ tới công lao Joel Robert Poinsett đã tìm tòi khám
phá.
Ngày nay ở các quốc gia Âu Mỹ, khi những cơn gió đông bắt đầu thổi về
lành lạnh, đủ làm ửng hồng đôi má của những nàng thiếu nữ, mọi người
rộn rịp sắm sửa trang hoàng nhà cửa với cây thông, hang đá... chuẩn bị
cho mùa giáng sinh, cũng có một loài hoa âm thầm chuyển những chiếc lá
xanh thành màu đỏ. Đó là hoa Poinsettia/ Christmas flower. (Ngày nay do
mục đích thương mãi, hoa đã được cải biến, tinh trồng thành nhiều màu.)
Sau này, theo một truyền thuyết phương Tây, Hoa Giáng Sinh (Poinsettia)
là loài hoa kỷ niệm ngày sinh của Chúa Jesus. Người ta cho rằng, đây là
một loài hoa thần thánh do những giọt máu cuối cùng của Chúa Jesus khi
bị đóng đinh trên Thập Giá rơi xuống cây này, từ đó những cụm lá nhuộm
đỏ màu máu tươi của Chúa thành những cụm hoa đỏ mà chính giữa là những
nhụy vàng. Quan niệm người phương Tây cho rằng, Poinsettia tượng trưng
cho sự thánh thiện, đem lại sức mạnh, hy vọng, lạc quan trong cuộc
sống. Do đó, trong những tấm thiệp truyền thống chúc mừng giáng sinh và
năm mới đều có in hình những cụm hoa màu đỏ, chung quanh là những chùm
lá xanh. Đó là một nếp văn hóa, trang trọng một ngày lễ lớn trong năm
của riêng người theo đạo Thiên Chúa cũng như của tất cả mọi người trên
thế giới. Ngày Noel trong mỗi gia đình trang hoàng ngoài cây thông,
hang đá còn có lẵng hoa Poinsettia (giả hoặc thiệt.) Những chiếc bánh
Giáng Sinh truyền thống cũng vậy, thường có hình hoa Poinsettia bên
cạnh những quả chuông nhỏ.
Ở Việt Nam cũng có loại hoa này, gọi là hoa “Trạng Nguyên.” Đây là một
loài hoa đặc biệt, vì hoa là lá màu đỏ bao quanh cụm hoa. Người Trung
quốc gọi hoa Trạng Nguyên là “Nhất phẩm hồng” Người Nhật gọi hoa này là
“Tinh Tinh Mộc”. Hoa Trạng Nguyên là một loài hoa dân dã của Việt Nam.
Ở thôn quê, hoa Trạng Nguyên cũng như hoa “dâm bụt” thường được trồng ở
trước cửa ngõ hay hàng rào, tượng trưng cho niềm vui vẻ chân thành mộc
mạc khi đón khách. Nhìn xa, hoa Trạng Nguyên trước ngõ với những chùm
hoa trổ trên ngọn, giống như lồng đèn màu đỏ. Cây là một loài thân mềm,
lá xanh thường bị rầy trắng ở nách lá. Trạng Nguyên dễ trồng, chỉ cần
cắt cành, giăm xuống đất là sống. Nét đáng yêu của loài cây này là dáng
vẻ mềm mại và đặc biệt là chỉ chuyển màu đỏ vào khoảng thời gian từ
Giáng Sinh đến Tết âm lịch. Thời tiết càng lạnh và nắng khô lá chuyển
màu đỏ càng tươi đẹp. Mỗi năm, lá xanh chỉ chuyển màu một lần. Ban đầu
trên những đọt của nhánh ra những nhụy vàng dạng chén, rồi từ từ chung
quanh nhụy này những chiếc lá hình thành. Đến mùa giáng sinh những
chiếc lá này có màu đỏ và đó là hoa. Khoảng tháng hai âm lịch lá đã
chuyển màu rụng đi, nhìn cây chỉ thấy một màu xanh. Trong dân gian Việt
Nam, chuyện xưa kể rằng: “Một cậu học trò lên kinh ứng thi, thấy một
cây lá xanh ven đường. Đến khi thi đỗ trạng nguyên trở về làng. Anh
bỗng nhận thấy trên ngọn cây những chiếc lá xanh ngày nào, giờ trở
thành màu đỏ, dường như cây cũng đang chúc mừng anh thi đỗ. Từ đó, anh
gọi cây này là cây hoa Trạng Nguyên. Dù là tên gọi gì, cây hoa Trạng
Nguyên vẫn tượng trưng cho nét cao quí nhưng mộc mạc dịu dàng. Nó biểu
hiện sự đoàn tụ, niềm hạnh phúc, bình an và niềm tin tưởng ở tương lai.
Ngày nay, trong mùa giáng sinh, tết dương lịch, người Việt Nam thường
chưng cây Trạng Nguyên trong nhà, biểu tượng cho một năm mới nhiều niềm
vui, may mắn, nhất là con cái học hành đỗ đạt.
Viết thêm: Quá trình đổi màu của hoa Trạng Nguyên (Poinsettia) được ghi
nhận như sau: Khi một chiếc lá “đến tuổi,” vào mùa hè lá có màu xanh.
Trong thời gian này, lá tích tụ lượng ánh sáng quang hợp để đến mùa
đông chuyển sang màu đỏ (trổ bông), kéo dài khoảng 2 - 3 tháng. Đó là
do thông qua chu kỳ mặt trời chiếu sáng đầy đủ, một lượng đường lớn và
một số chất hữu cơ trong lá tăng, sinh sản ra một lượng lớn thanh tố.
Trong điều kiện nhất định, lượng thanh tố này sẽ biến thành màu đỏ.
Theo thí nghiệm, lượng nhiệt chiếu đủ 10 giờ/ngày, thời gian 5 – 6 tuần
lễ là đủ để hoa trổ màu đỏ.



SỰ TÍCH HOA TRẠNG NGUYÊN (2)

Cứ vào đêm Giáng sinh, ở một thị trấn nhỏ
sát biên giới Mêhicô, người ta lại thấy ánh sáng của mười hai ngọn nến
chiếu qua ô cửa sổ của một nhà thờ bằng gạch cũ kĩ. Phong tục này đã có
từ nhiều năm, và đó là lúc mọi người mang theo một món quà để mừng ngày
Chúa ra đời. Từ trẻ đến già, mọi thành viên trong các gia đình đều
hướng đến khung cảnh thiêng liêng ấy, kính cẩn cúi đầu và đặt quà lên
bàn thờ Chúa.
Vào một đêm Giáng sinh nọ, có cậu bé mồ côi đứng một mình trước cửa nhà
thờ. Cậu ao ước được mang quà dâng Chúa như những gia đình kia, nhưng
quá nghèo, cậu chẳng có gì để làm quà cả.
Khi đứng nép sát vào cửa sổ, cậu bé nghe tiếng đàn phát ra từ nhà thờ.
Giai điệu du dương khiến trái tim cậu chợt nghĩ đến những điều kì diệu
của ngày lễ, cậu quỳ xuống bên ngoài nhà thờ và cầu nguyện.
Khi tiếng đàn vừa dứt, cậu bé đứng dậy và chuẩn bị quay về trại trẻ mồ
côi. Nhưng thật ngạc nhiên, ngay chỗ cậu quỳ lúc nãy có một loài cây
rất đẹp, lá đỏ, đang nở ra những bông hoa vàng li ti. Cậu chưa từng
thấy một loài cây nào đẹp như thế. “ Có lẽ thiên thần đã mang đến món
quà này để mình dâng lên Chúa”, cậu nhủ thầm như thế và nhẹ nhàng bưng
cây ra. Cậu chạy vào trong nhà thờ và đặt cây hoa lên bàn thờ Chúa.
Về sau, cứ vào mùa Giáng sinh, loài cây ấy lại ra hoa, những chiếc lá
đỏ thắm bao quanh hoa vàng. Người trong thị trấn gọi đó là “ Hoa của
đêm thánh vô cùng”.
Rồi một gia đình tử tế dòng họ Poinsettia đến nhận cậu bé về nuôi, sau
này cậu đã trở thành một doanh nhân thành đạt. Nhiều năm sau, ông quay
lại làng quê cũ trong nỗi nhớ da diết, ông cho xây một nhà thờ và một
ngôi trường nơi đây. Để đáp lại tấm lòng hào phóng ấy, những người dân
của thị trấn đã tặng ông một món quà đặc biệt: loài cây lá đỏ với những
bông hoa vàng rất đẹp được đặt bằng chính tên của ông – Poinsettia (
Hoa trạng nguyên).